-
Haber7- ÖZEL
Türk havacılığında adını hep ilk sıralara yazdıran, manda zihniyetiyle yolu hep tıkanan, ideallerinden asla vazgeçmeyenler. Vecihi HürkuşÖlümünün üzerinden 54 yıl geçmesine rağmen Türk milletinin hafızasından silinmedi.
16 Temmuz 1969’daki vefatından bu yana sevgiyle anılan Vecihi Hürkuş’un hayatı mücadelelerle geçmiştir.
3 YAŞINDAKİ YETİMLER
6 Ocak 1896’da dünyaya gelen Hürkuş, 3 yaşında babasını kaybetmiş ve yetim kalmıştır. Üsküdar’da Füyuzati Osmaniye LisesiVe Paşakapısı Lisesidevam eden koleksiyon Vecihi HürkuşDaha sonra Tophane Sanat OkuluOkuluna kayıt olarak eğitimini burada tamamladı.
Balkan Savaşı’nda SAVAŞ UÇAKLARINDAN ETKİLENDİ
1912’de Balkan Savaşı çıkınca kayınbiraderi Kurmay Albay Kemal Bey komutasında sefere çıktı. bulgarlara yenildi Edirne O da eyaletini geri alan askerlerin arasındaydı. Şimdi 16 yaşında Trakya’ya gitti. Komutan ’ lakabıyla geri döndü. Balkan Savaşları sırasında savaş uçakları Donanmanın cazibesinden çok etkilenmiş ve o dönemden sonra tüm planlarını savaş pilotluğu üzerine kurmuştur. Ancak yaşının küçük olması nedeniyle ‘Makinist Mektebi’ne gönderildi. Bu sefer eğitimine burada devam ederken. Birinci Dünya Savaşı çıktı. Havadaki ilk deneyimini bu savaşta astsubay olarak kazandı.
UÇAK BAĞDAT’TA İNDİRİLDİ
İngilizlere karşı Bağdatcephede makinist olarak atanan Vecihi Hürkuş Osmanlı bayraklı bir uçağın arka koltuğundaydı. Bir nevi yardımcı pilottu. Ama savaş kızıştığında bakış açısı Bindiği uçak ağır hasar gördü ve patladı. Sert alana paraşütle atlamasına rağmen yaralandı. Bağdat’taki komutanlar Vecihi’yi tedavi için İstanbul’a gönderdiler.
Türk havacılık tarihine adını altın harflerle yazdıran Hürkuş’un mevt ile yüz yüze geldiği ilk an. “Bu kaza beklendiği gibi kolumu kırmadı. Aksine kanatlanmak istedim ve pilot olmaya karar verdim. Bu karar beni 50 yıl göğe bağladı.diye açıklamıştı.
DÜŞMAN UÇAĞINI DÜŞÜREN İLK TÜRK PİLOT OLARAK TARİHE GEÇİYOR
Tedavi olur olmaz, ‘ Uçak Okulu Türkiye’ye giriş yapan Hürkuş, kısa sürede mezuniyet için yola çıkarak cepheye döndü. Kafkasya’da bu kez Ruslara karşı. keşif, gözlem ve saldırı uçuşlarıÇarlık Rusya’sına ait bir uçağı düşüren Vecihi Hürkuş, ‘ Bir düşman uçağını düşüren ilk Türk pilotu‘ tarihe geçti.
DÜŞMAN BİLE İLHAM VERDİ
Ekim 1917’de Rus bandıralı bir savaş uçağıyla havada savaşan Vecihi, avantajlı bir konumda olmasına rağmen düşmanıyla eşit şartlarda savaşmak istiyordu. Gerçi o an yükseklik, ateş sınırı ve daha birçok üstünlük Vecihi’nin lehineydi.Rus uçağıyla birebir indi. Düşman uçaklarına karşı sergilediği tavır, Vecihi Hürkuş’un Ruslar tarafından ‘Savaşçı Bey’ olarak anılmasına neden oldu.Ama önündeki Rus pilot, Vecihi Hürkuş Uçağı ‘uçamaz’ yaptı. Vecihi, uçağın düşeceğini anladığı anda imana gelir. Rus cephe hattı sert iniş yaptı. İnişten sonra Vecihi Hürkuş İlk işi düşman eline geçmesini istemediği uçağını yakmak oldu. Kendisi Ruslar tarafından yakalandı.
Esaretten kaçış
Ruslar, Vecihi ve Türk subaylarını Hazar Denizi’ndeki Nargin Adası’na sürmüştür. Ancak adadaki Azerbaycan Türkleri, Vecihi Hürkuş Adadan kaçmada etkili oldu. Vecihi’nin yanında Teğmen Kıyı BeyYüzerek uzaklaştı ve anakaraya gitti.
B, yaya olarak geldiği İstanbul’da Birinci Dünya SavaşıOsmanlı İmparatorluğu’nun sona erdiğini ve Osmanlı başkentinde İngiliz işgalinin başladığını gören Vecihi, önce Kurtuluş Savaşıolduğu bölgelere gitmekti.
DÜŞMANIN ANADOLU ENDİŞESİNE KARŞI İşgal Etmesi
Vecihi Hürkuş bu kez düşmanı Anadolu’dan kovmak için savaşıyordu. ‘Kurtuluş Savaşı’ Birinci‘ Ve ‘ son ‘Uçuş’u yapan pilot Vecihi, düşman saflarını alarma geçirdi. Başarısından dolayı TBMM genç savaş pilotuna 3 ödül daha verdi. Bağımsızlık Madalyasısunuldu.
UÇAK İNŞA ETMEK HAYALİ
‘Uçak yapma’ hayali, Milli Mücadele yıllarında başladı. 1919’da EdirneYanlışlıkla düşen yolcu uçağını kurtarmak Anadolugetirdiğinde Bu uçağa Vecihi’nin adı verilmiştir.şimdi 23 yaşında bakış açısı, bu hediyeden etkilenerek, kendi adını taşıyan kaç tane uçak yapılabileceğini hayal etmeye başladı.
İÇ VE MİLLİ UÇAK İLE İLK UÇUŞ
ilk uçak Vecihi K-6(Vecihi K-VI) 1923’te, Vecihi bu uçağı 1924’te tamamladı. Ocak 1925’te’ uçuş sertifikası‘ için başvuran Vecihi’ Ve size bu lisansı veremeyiz. Uçağına güveniyorsan atla, uç, bizi de kurtar” cevap verdi.
Vecihi ise heyetin onayıyla el yapımı uçağını çalıştırdı ve göğe yükseldi. Yaklaşık 15 dakika havada kaldıktan sonra Türk pilot yine kendinden emin bir şekilde uçağını indirdi.
Vecihi o anları şöyle anlattı:
HAPİS UÇAĞI UÇURDUĞU İÇİN CEZALANDIRILDI
İlk uçuşun ardından CHP’nin tek parti hükümeti kendi imkanlarıyla uçmayı başaran Vecihi’yi ödüllendirmek yerine cezalandırdı.
CHP’nin tek parti iktidarı döneminde ilk yerli uçağı üreten Vecihi Hürkuş yüklü bir para cezasıyla 15 gün hapis ve yüklü miktarda para cezasına çarptırıldı. Türk Hava Kuvvetleri’nden istifa eden Vecihi Hürkuş, yapılanların acı olduğunu belirterek, “Buluşum nedeniyle ikramiye ile ödüllendirilmem gerekirken 15 gün hapis cezasına çarptırıldım” dedi. sözünü kullandı.
Ele geçirilen ‘Vecihi K-6’ uçağı ‘bilinmeyen’ bir nedenle imha edildi.
TÜRKİYE’NİN İLK SİVİL UÇAKINI İMAL ETTİ
Önce Türk Hava Kurumu’na sonra da TOMTASTürkiye’ye giriş yapan Vecihi Hürkuş, bu kurumlardan ayrıldıktan sonra 1928 yılında Kadıköy’de kiraladığı atölyede. Türkiye’nin ilk sivil uçağı ” o yaptı. 1930 yılında bu uçakla Kadıköy Fikirtepe’den Ankara’ya sefer yaptı.
TEK PARTİ CHP KAPILARI YİNE YÜZLERE KAPATTI
Vecihi ankara Karşılamanın ortasında hükümet kabinesinden isimler de vardı. Tamamen Türk olan bu aracı vatandaşlar hayranlıkla izledi. ‘ Uçulabilir sertifika‘ CHP’nin tek partisinin kapısını yine kim çaldı? Vecihi HürkuşYine tecrübeli kimse yok bahanesiyle kapılar kapatıldı.
İLK DIŞ HAT UÇUŞUNU GERÇEKLEŞTİRDİ
CHP iktidarından umduğunu bulamayınca sertifika için Yugoslavya yolunu tuttu. Hürkuş teknik heyete başvurdu. Orada uçuş yapan Hürkuş, teknik komiteden sertifika almayı başardı . Daha sonra uçağına atlayarak Prag’dan İstanbul’a uçtu. Bu sefer de uluslararası‘ ilk sefer olarak tarihe geçti.
TEK PARTİYE KARŞI CHP
Yugoslavya’dan döner dönmez uçağını uçurdu. Posta İdaresiKendisine hediye vermek isteyen Hürkuş’a Türk Hava Kurumu’ndan ‘tur’ teklifi geldi. Vecihi K-XIV İç Anadolu’nun çeşitli yerlerine onlarca sefer yaptı. Gelirlerle yeni uçakların yapılması planlandı. Ancak 1931 yılında beklenmedik bir olay meydana geldi. Vecihi’nin yardımcısı Hamdi Bey’in ‘uçabilme’ izni birdenbire iptal edildi. Vecihi K-XIV’ uçuş sertifikasıİptal edildi. Toplanan gelirin akıbeti bilinmiyor.
OKUL PARA TUTMADAN KAPATILDI
Bu beklenmedik gelişmenin ardından Hürkuş, hünerlerini bu kez gençlere öğretmeye karar verir. Türkiye’nin ilk sivil havacılık okulu o kurdu. Sadece 12 öğrencisi vardı.
Öğrencileri arasında şehit olacak yeğeni Eribe de vardı. Hayatını havacılığa adamış bir Türk girişimci daha Nuri Demirağ Vecihi Hürkuş’a uçak yapabilmesi için 5 bin lira bağışladı. bu parayla Nuri beyadlı ve Vecihi bey 5 farklı uçak üretildi. 12 öğrencisine de uçak kullanmayı öğretti. Ancak 1935 yılında ekonomik darboğaz aşılamayınca, Türk Sivil Havacılık Okuludeklanşör indirildi.
TEK PARTİ İKTİDARI ALMANYA’NIN VERDİĞİ DİPLOMASI GEÇERSİZ OLDU
1937’de Türk Hava Kurumu, Hürkuş’u mühendislik okuması için Almanya’daki bir mühendislik okuluna gönderdi. 1939 yılında mezun olduktan sonra ülkesine dönen Vecihi Hürkuş’a Tek Parti CHP tarafından iki yılda mühendis olunamayacağı gerekçesiyle uçak mühendisi lisansı verilmedi.
DERGİ DAĞITIMI YASAKTIR
1947’de Kümes Derneğikendi adıyla bir dergi çıkardı ancak dağıtım sorunları nedeniyle dergi kapanmak zorunda kaldı.
HÜRKUŞ HAVA YOLLARINA SABOTAJ
1954 yılında bankalardan yüklü miktarda borç alarak Hürkuş Hava Yolları’nı kuran Vecihi Hürkuş, uçaklarına sabotajla karşılaştı.
İlk iş olarak Türk Hava Yolları’nın hurdaya çıkardığı 8 uçağı satın aldı. Ancak uçaklar eski ve kullanılamaz durumdaydı. 7 tanesi çeşitli sabotajlarla kullanılamaz hale getirildi. Acıyla ürettiği uçakların borç ve menfaatlerini ekonomik yük haline getiren Vecihi Hürkuş, yaşlılığını borç yükü altında geçirdi.
SON BİR UMUT ARAMA YAPTI
Kalan 1 uçakla son bir umutla Güneydoğu Anadolu’nun çetin coğrafyasında maden aramaya başladı. Amacı ‘uranyum’ ve ‘toryum’ yataklarını bulmaktı. Ancak son günleri sıkıntı içinde geçti. Binlerce lira borcu vardı, borcunu zamanında ödeyemedi, yığınla icra evrakı konuta geldi.
İNSANIN AY’A GÖNDERİLDİĞİ GÜN ÖLDÜ
Takvim yaprakları 16 Temmuz 1969’u gösterdiğinde Hürkuş, Hakk’a doğru yürüyecekti. Anılarını başkentte topladı” Bir Uçak Sürücüsünün Anıları: DeneyimYazarken” son bölümde beyin kanaması geçirdi ve komaya girdi.
Ömrünün son 10 yılında sefalete mahkum olan Vecihi Hürkuş, Ay yüzeyine ilk insanlı uzay uçuşu için gönderildi. Apollon 11O gün Allah’ın rahmetine kavuştu.
_____________________
İNÖNÜ’DEN MİLLİ HAVACILIĞI BİTİREN TALİMATLAR!
Vecihi Hürkuş gibi Nuri Demirağ da CHP Tek Parti iktidarı döneminde engellenen girişimciler arasında yerini aldı. Nuri Demirağ’ın uçaklarına çeşitli yöntemlerle engel olan ve hiçbir mektubuna cevap vermeyen İsmet İnönü, son olarak iddialı girişimcinin havalimanını kamulaştırdı.
“HAVALİMANI KORUYUN, UÇAĞI SATMAYIN”
İsmet İnönü, bir gün İstanbul’a gelirken Nuri Demirağ’ı ziyaret eder. Fabrikayı ve okulu gezen İnönü’nün yanı sıra dönemin İstanbul Valisi Lütfü Kırdar ve Ali Fuat Çebesoy da hazır bulundu.
Nuri Demirağ’ın çalışmasını beğenen İnönü, “Bugüne kadar neden bize gelmediniz?” Nuri Demirağ, soru üzerine şu ifadeleri kullanıyor:
Türk havacılığının kökünden kopan son ayağı olan olayı tetikleyen görüşmede yaşanan diyaloglar ise şöyle kaydedildi:
İSMET İNÖNÜ:Nuri Bey her şey çok güzel neden daha ileri gitmek için devletle iş birliği yapmıyorsunuz?
NURİ DEMİRAG: Teşekkür ederim. Yıllardır bahsettiğin şeyle uğraşıyorum. Ama başarısız oldum. Devlet mensupları benden rüşvet talep ediyor.
Bu söz üzerine İnönü üzülür.
İNÖNÜ:izin verir misin
DEMİRAG:“Bunu kanıtlayabilirim. Müsaade ederseniz belgeleri getireceğim.”
Demirağ ofise gider. İnönü’nün yanındaki merhum’a dönerek, ” Zenginliği başını döndürdü. Havaalanını kamulaştırın. uçak satma Nuri Beyefendi içeri girdiğinde kapıdan çıkarken İnönü ile karşılaşır. Hiçbir şey demeden arabasına biner ve gider.
TÜRK HAVACILIK SEKTÖRÜNE AĞIR BLOK!
Vecihi Hürkuş’un ardından Nuri Demirağ ile devam eden Türk havacılık sektörünün atılımları, bu gelişmelerin ardından ağır darbe aldı. Uzun süredir bu alana yatırım yapılmaması, yerli uçak çalışmalarının yıllarca ertelenmesine neden oldu.
O yıllarda açılan uçak fabrikalarının kapıları ya kilitlendi ya da başka amaçlarla kullanılmaya başlandı.
